: Oudewater en omtrek Geologisch Mythologisch en Geschiedkundig Geschetst by Zijll Willem Cornelis Van - Oudewater (Netherlands)

@FreeBooks

Posted in: #FreeBooks #FreeBooksIndia #FreeBooksApp #gg

Vote Up Vote Down   0 Reactions

Login to give Reaction!

op van Waal en Maas is in een zeer snellen afdrift verandert. Belangende den tijdt en d'oorzaak van de gedachte opstoppinge des Rhijns, bij Katwijk, daarin zijn zeer verschillige gevoelens; de oorzaak wordt niet anders gelooft, dan door eenen allerfelsten storm en invloeijinge der zee geschiedt te zijn, tegen den loop des Rhijns zoo krachtig met water en duinzandt indringende, dat de Rhijn, in zijnen loop daardoor gestuit, eenen anderen zwaai heeft moeten nemen, of gemaakt worden, om het land van 't water des Rhijns en den vloed daardoor ontstaan en door de Lek enz. quyt te maken.--De oude Hollandsche kronyk stelt eenen vervaarlijken stormwindt op 't jaar 860 uit de Noordt-Weste, die het zeewater den Rhijn injoeg en in 't land dreef, daar duizenden van menschen en beesten door verdronken, de boomen uit de aarde rukkende en omverre werpende; dat daardoor de inwoonders genoodzaakt zijn geworden, de Lek te graven, om hun water in en door de Maas voortaan in zee te loozen."

Wat dat graven van de Lek betreft, hierover willen wij ons niet uitlaten, als niet voor ons bestek geschikt.

De geleerde heer Staring spreekt echter ook van het jaar 860; doch neemt op gezag van anderen eene tijdruimte van 140 jaren aan, voor het verstopt maken des Rijnmonds , als hij zegt:

>>Men meent, dat de Rijnmond te Katwijk tusschen 860 en 1000 verstopt is geraakt. Ook de Vecht en de Goudsche IJssel zullen omstreeks dien tijd wel geen Rijnwater meer afgevoerd hebben; maar de hoofdstroom door den IJssel, de Lek en Beneden-Maas, de Waal met de Merwede en de oude Maas en door de Maas met de Amer het Hollandsche diep en het Haringvliet gegaan zijn. De verdere veranderingen in den loop dezer rivieren kunnen voornamelijk aan de bedijkingen worden toegeschreven, die in het midden der achtste eeuw begonnen, al meer en meer uitgebreid en verbeterd, eerst eeuwen daarna die kracht en uitgebreidheid kregen, welke ze in staat stelde om den loop der rivieren te wijzigen."

Omstreeks dezen tijd dus, zal er eene groote verandering met den IJssel plaats gehad hebben. Nu toch stellen wij ons voor, dezelve aan den invloed der getijden onderworpen te zien, toen, gelijk nu nog voortgebragt door eb en vloed der Noordzee. Ook deze vloed voerde slib mede en die wordt zeebezinking genoemd.

Wanneer wij nu het oog slaan op de Uiterwaarden om Montfoort gelegen, en daarbij weten, dat zij vrij oppervlakkig zelfs uit rivierklei bestaan, dan zou het wat al te sterk uitgedrukt zijn, indien wij beweerden, dat de IJssel geen Rijnwater met slib beladen meer afvoert. Zij moge minder afvoeren dan vroeger; maar zij voert toch Lekwater af en met slib beladen, getuige voornoemde Montfoortsche landen, die hunne vruchtbaarheid niet geheel aan het indringend vloedwater verschuldigd zijn; te meer nog daar, tegenwoordig ten minste--de vloed niet verder gaat dan halverwege Montfoort en Oudewater ; het binnendringende vloedwater echter zal het afstroomende IJsselwater tot stilstand brengen, en stilstaande zal ook het Lek water zijne slib afzetten.

Niet onwaarschijnlijk zal dit punt van botsing dan, omtrent Oudewater geweest zijn. Hier toch is de IJssel op zijn smalst; hier dus is de meeste slib, welke dan ook, afgezet.

Nu is de regtstreeksche verbinding van Lek en IJssel boven IJsselstein met eene afdammingssluis verbroken, en het hierdoor lekkende water kan nog door den IJssel afgevoerd worden. Lekwater komt wijders den IJssel nog binnen bij vloedgetijde te IJsselmonde wanneer er overvloedige aandrang van opperwater in laatstgenoemde rivier is, en daarin is weder een bewijs te vinden, dat ons alluvium nog uit rivier- en zeeklei wordt gevormd.

Overigens dient nog te worden vermeld, dat men in onzen Hollandschen IJssel acht uren eb en vier uren vloed heeft, welke laatste bij gewone getijden tot omstreeks halverwege Montfoort en Oudewater gaat. Volgens eene ons onlangs gedane mededeeling, zoude voorheen de vloed echter verder gegaan zijn, en indien men in aanmerking neemt, het verhoogen der bedding en het begroeijen met waterplanten in het riviertje tusschen die twee plaatsen, dan is dit niet onaannemelijk. Echter heeft zij bij middelmatigen vloed ten onzent nog die kracht, dat een ligt voorwerp, drijvende op den vloed, in eene minuut omstreeks 25 Ned. el wordt opgestuwd, terwijl het, in het ebben 15,15 Ned. el in hetzelfde tijdsverloop wordt afgevoerd.

Wanneer men zich op de tegenwoordige Oudewatersche IJsselbrug bevindt, op het oogenblik dat de ebbe schijnt te eindigen en de vloed aldaar begint, kan men zich van een opmerkenswaardigen natuurstrijd overtuigen. Met het oog naar den kant van Gouda gewend, ziet men alsdan reeds eenigen tijd, het vloedgetij zich tegen de door hare zijvleugelen trechtervormige brug aanwenden, terwijl men, zich omwendende naar de zijde van Utrecht, de eb nog steeds ziet aanhouden. Deze strijd wordt vooral begunstigd door een zijsprank die naar de stadshaven voert, waarheen het tegen elkander stootende water gedeeltelijk zijne toevlugt neemt. Na verloop van een half uur evenwel, geldt het regt van den sterkste, en de vloed stuwt als overwinnaar zijne wateren tot ongeveer op de plaats, die straks is aangeduid.

Geheel of gedeeltelijk was de IJssel oorzaak van de volgende plaatsnamen: IJsselstein, Oudewater, Goejanverwellesluis, Haastrecht, Stolkwijkersluis, Gouda, Moordrecht, Ouderkerk aan den IJssel, Capelle aan den IJssel, Krimpen aan den IJssel en IJsselmonde. Op eenige komen wij in andere afdeelingen van dit werk nog terug, ook om hunne naamsreden te verklaren. 't Wordt echter meer dan tijd, nu van naamsafleidingen gesproken wordt, ook omtrent die van den IJssel te gewagen. Niets is natuurlijker, dan dat men--om zulks met goed gevolg te doen--moet teruggaan om zoo mogelijk zijne oude spelling en uitspraak op te duiken. De meeste woorden toch ondergingen in den loop der eeuwen in bovenstaande punten zoo vele verbasteringen, dat men vaak niet dan met groote moeite tot hunnen eigenlijken oorsprong kan afdalen.

Bijna algemeen is men tegenwoordig van 't gevoelen, dat de verouderde schrijfwijze van IJssel is: Ysala, en zulks wijders eene verbinding is van de woorden Y en Sala; Y beteekent water en Sala loop; alzoo Ysala van vroeger en IJssel van thans wil niets anders zeggen dan waterloop.

Free books android app tbrJar TBR JAR Read Free books online gutenberg

(0)

Login to post a comment!